ماهیت ومدیریت اضطراب
بدن انسان برای بقا نیازمند اضظراب است؛ احتیاط و نگرانی که در مغز ایجاد می شود سیستم هشدار دهنده بدن را برای مقابله با شرایط اضطراب زا اماده می کند.اما چرا اضطراب اسیب زا می شود؟
ابتدا تست اضطراب بک را که در قسمت تست ها طراحی شده بزنید و نتیجه ان را ببینیدو بسنجید میزان اضطراب شما در چه حدی می باشد، و بعد مقاله را بخوانید.
آشنایی با اختلال اضطراب
اختلال اضطراب یا اختلال اضطرابی یکی از شایع‌ترین مشکلات و بیماری‌های روانی است که انسان‌های بسیاری در این کره‌ی خاکی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.وقتی ترس و نگرانی که نشانه هشدار و پیامی برای ما انسانهاست به درستی مدیریت نشود و میزان ان از سطح طبیعی ان بالاتر رود باعث بروز اختلالات اضطرابی می شود.
اختلالات اضطرابی (anxiety disorders) در حقیقت تجربه‌ی مزمن و شدید احساس ترس و اضطراب هستند. افراد مبتلا احساس اضطراب زیادی در مورد رویدادهای آینده دارند و در واکنش به رویدادهای کنونی نیز دستخوش ترس می‌شوند. این مسئله به‌شدت روی عملکرد آن‌ها در زندگی روزمره تأثیر منفی می‌گذارد.
اختلال اضطراب -به استثنای اختلال مصرف مواد- شایع‌ترین اختلال روانی است و تقریباً ۲۸ درصد از انسان‌ها را در طول عمر گرفتار می‌کند. شیوع این اختلال بین ۳۰ تا ۴۴ سالگی به اوج می‌رسد.
تاریخچه اختلال اضطرابی
بشر، از ابتدای خلقتش، هموار درگیر اضطراب بوده است. بنابراین اضطراب را باید دارای قدمتی هم‌اندازه با انسان دانست.
به همین علت سطح کم اضطراب عادی و طبیعی قلمداد می‌شود و برای بقا ما انسان ها لازم و ضروری است و این مسئله وقتی رنگ و بوی اختلال و بیماری به خود می‌گیرد که انسان را در زندگی روزمره‌ی خود دچار چالش و گرفتاری کند.
نشانه‌های اضطراب
علائم اختلال اضطرابی دسته‌ای از علائم هستند که به‌عنوان ویژگی مشترک، در میان مبتلایان به انواع اختلالات اضطرابی وجود دارند. این نشانه‌ها عبارتند از:
- احساس عصبانیت، بی‌قراری یا تنش
- احساس خطر قریب‌الوقوع
- احساس وحشت
- تنفس سریع
- تعریق زیاد
- خشک شدن دهان
- لرزش
- تپش قلب
- گرفتگی عضلات
- اختلال در خوردن
- احساس ضعف یا خستگی
- مشکل در تمرکز: مبتلایان نمی‌تواند به چیزی غیر از نگرانی کنونی فکر کنند.
- اختلال خواب: پرخوابی یا کم‌خوابی
- اجتناب از قرار گرفتن در موقعیت‌های اضطراب آور
نکته‌ی مهمی که باید به آن توجه داشت این است که وجود یک یا چند مورد از این علایم باعث اثبات ابتلا به اختلال اضطرابی نمی‌شود و داشتن مجموعه‌ای از این علایم در طول زمان متوالی ملاک است.
مروری بر علل اختلال اضطرابی
برخی از مهم‌ترین علل اختلال اضطرابی عبارتند از:
الف) عامل ژنتیکی: اضطراب می‌تواند به‌صورت ژنتیکی منتقل شود. بدین معنا که والدین گرفتار اضطراب بیشتر ممکن است دارای فرزندانی با همین ویژگی شوند.
ب) ساختار شیمیایی مغز: برخی تحقیقات نشان می‌دهند که اختلالات اضطرابی ممکن است با مدارهای معیوب در مغز که ترس و احساسات را کنترل می‌کنند مرتبط باشد.
ج) استرس محیطی: ژنتیک هیچ‌گاه به‌تنهایی عامل ابتلا به اختلال اضطراب نیست و در کنار آن، وجود عامل محیطی نیز لازم است. تجربه‌ی رویدادهای استرس‌زای شدید مانند سوء استفاده و بی‌توجهی در دوران کودکی، مرگ یکی از عزیزان، مشاهده خشونت یا… می‌تواند فرد را دچار اختلال اضطراب کند.
هـ) سوء مصرف دارو، الکل یا موادمخدر: که علائمی مانند اختلال های اضطرابی را ایجاد می کند.
و) شرایط پزشکی: برخی از بیماری‌های قلبی، ریوی و تیروئید می‌تواند علایمی مشابه اختلال اضطراب ایجاد کند یا موجب بدتر شدن این علایم شود.
آشنایی با انواع اختلال اضطرابی
اختلالات اضطرابی، به‌طور کلی به مجموعه‌ی ۱۰ اختلال روانی گفته می‌شود که با یکدیگر متمایز هستند. ویژگی مشترک این اختلال‌ها وجود علایم اضطرابی به عنوان ویژگی بارز بیماری است که در قسمت قبل درباره‌ی
آن صحبت کردیم.
این اختلالات عبارتند از:
- اختلال پنیک (حشت‌زدگی)
- آگورافوبی(بازارهراسی)
- فوبی‌های خاص(ترس‌های مرضی)
- اختلال اضطراب اجتماعی
- اختلال اضطراب فراگیر (اختلال اضطراب منتشر)
- لالی انتخابی
- اختلال اضطراب جدایی
- اختلال اضطراب پس از سانحه
- اختلال اضطراب بیماری
- اختلال اضطرابی ناشی از مواد و دارو
- اختلال اضطرابی ناشی از عارضه جسمانی دیگر
- اختلال اضطرابی مشخص دیگر
این اختلالات هر کدام ویژگی‌ها، نشانه‌ها و درمان‌های خاص خود را دارند که در ادامه به مهم ترین انها آن می‌پردازیم.
اختلال پانیک (وحشت‌زدگی)
افراد مبتلا به اختلال پانیک، دوره‌های ناراحتی جشمانی شدید معروف به حملات وحشت‌زدگی را تجربه می‌کنند. فرد در مدت حملات وحشت‌زدگی احساس می‌کند دامنه‌ای از احساسات جسمانی بسیار ناخوشایند، او را از پای درآورده است.
این احساسات می‌توانند ناراحتی تنفسی (احساس خفگی، نفس‌نفس زدن)، اختلالات خودمختار (عرق کردن، ناراحتی معده، لرزیدن) و نابهنجاری‌های حسی (سرگیجه، کرختی و…) را در بر داشته باشند.
همچنین افراد در طول مدت حمله‌ی پانیک ممکن است احساس کنند «دیوانه شده‌اند» یا کنترل خود را از دست داده‌اند. تپش قلب و سرگیجه نشانه‌هایی هستند که اغلب گزارش می‌شوند و مهم ترین مسئله ترس از مرگ در این افراد است.
برای این‌که روان‌شناس یا روانپزشک فردی را مبتلا به اختلال پانیک تشخیص دهد، حملات وحشت‌زدگی باید بیش از یک بار روی داده باشند و درمانجو حداقل برای مدت یک ماه از وقوع حمله‌ی دیگری بترسد.
آگورافوبی (بازارهراسی)
در آگورافوبی فرد ترس یا اضطراب شدیدی را احساس می‌کند که مواجهه‌ی واقعی با موقعیت‌هایی مانند استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی، بودن در مکان‌های بسته مانند تئاتر، فروشگاه ، سینما، تائترو یا مکان‌های باز نظیر پارکینگ‌های بی‌سقف ، بازار، پل و تنها بودن بیرون از خانه آن را ایجاد می‌کند.
افراد مبتلا به آگورافوبی از این موقعیت‌ها به خودی خود نمی‌ترسند بلکه از این می‌ترسند که ممکن است در صورتی که دچار نشانه‌های شبه وحشت‌زدگی یا نشانه‌های خجالت‌آور دیگر شوند نتوانند از کسی کمک بگیرند یا فرار کنند. بنابراین این ترس یا اضطراب با خطر واقعی در این موقعیت‌ها ارتباط ندارد.
برای این‌که روان‌شناس یا روانپزشک فردی را مبتلا به آگورافوبی تشخیص دهد لازم است نشانه‌ها حداقل به مدت شش ماه ادامه داشته باشند و موجب ناراحتی قابل ملاحظه‌ای در زندگی شوند.
فوبی‌های خاص (ترس‌های مرضی)
فوبی یا فوبیا (phobia) به ترس‌های غیرمنطقی در ارتباط با یک شیء یا موقعیت خاص گفته می‌شود. خیلی از چیزهایی مانند افراد از ارتفاع یا عنکبوت‌های بزرگ می‌ترسند. اما در فوبی خاص، ترس یا اضطراب محسوس و شدید است.
نکته مهم:این ترس یا اضطراب در کودکان ممکن است به شکل گریه کردن، قشقرق راه انداختن ف سفت کردن اندام هاف یا چسبندگی ظاهر شود.
افراد مبتلا برای اجتناب کردن از شیء یا موقعیتی که موجب ترس آن‌ها می‌شود زحمت زیادی به خود می‌دهند و اگر نتوانند خود را از آن دور نگه دارند، آن موقعیت را با اضطراب و ناراحتی بسیار زیادی تحمل می‌کنند.
این اختلال زودگذر نیست، بلکه باید همچون آگورافوبی حداقل شش ماه ادامه داشته باشد و موجب ناراحتی یا نقص چشمگیری در کارکرد اجتماعی ، شغلی یا زمینه های مهم دیگر ایجاد کند تا بتواند به عنوان یک اختلال محسوب شود.
هرچند تقریباً هرچیزی می‌تواند هدف فوبیا باشد، اما این ترس‌ها در چهار دسته‌ی کلی طبقه‌بندی شده‌اند:
الف) حیوانات : (عنکبوت ، حشرات، سگ)
ب) محیط طبیعی: شامل توفان، ارتفاع، آتش و…
ج) خون- جراحت- تزریق: شامل ترس از دیدن خون، سرنگ و داشتن عمل جراحی و…
د) پرداختن به فعالیت‌هایی در موقعیت‌های خاص: مثل رانندگی، پرواز، حضور در آسانسور و…
اختلال اضطراب اجتماعی (جمع‌هراسی)
ویژگی اصلی اختلال اضطراب اجتماعی (social anxiety disorder) ترس یا اضطراب چشمگیر از موقعیت‌های اجتماعی است که امکان دارد فرد در آن‌ها مورد بررسی دقیق دیگران قرار بگیرد؛ برای مثال گفت‌وگو یا ملاقات با افراد ناآشنا.
اختلال اضطراب اجتماعی اختلالی بسیار ناتوان کننده است و بسیاری از جنبه‌های زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اختلال اضطراب اجتماعی به‌طور کلی به دو گروه خاص و فراگیر تقسیم می‌شود. اضطراب اجتماعی خاص محدود به ترس از موقعیت‌های خاص مانند سخنرانی در جمع است. اما در اضطراب اجتماعی فراگیر فرد مبتلا نوعی نگرانی شدید و پایدار نسبت به قضاوت دیگران در مورد ظاهر یا رفتارش احساس می‌کند و میل به اجتناب از تحقیر و شرمندگی دارد.
برای تشخیص بالینی ترس ، اضطراب یا اجتناب معمولا پایدار است و شش ماه طول می کشد.
اختلال اضطراب فراگیر (اختلال اضطراب منتشر)
اختلال اضطراب فراگیر (Generalized Anxiety Disorder)، یکی دیگر از انواع اختلال اضطرابی شدید است که بر موضوع خاصی تمرکز ندارد. این اختلال به‌صورت نگرانی بیش‌ازحد و نامعقول در مورد اتفاقات و فعالیت‌های روزمره بروز می‌کند. و کنترل کردن نگرانی برای شخص دشوار است.
افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر در اغلب موارد احساس می‌کنند مضطرب هستند، هرچند ممکن است نتوانند دلیل آن را توضیح دهند. علاوه‌بر اضطراب افراد مبتلا بسیار نگران هستند و با دلواپسی انتظار دارند بدترین اتفاق برای آن‌ها رخ دهد.
بی‌قراری کلی، اختلالات خواب، احساس به‌راحتی خسته شدن، تحریک‌پذیری و مشکل در تمرکز کردن از جمله نشانه‌های این اختلال هستند.
در مورد کودکان فقط یک مورد کافی است. ودر بزرگسالان حداقل سه نشانه و این نشانه ها تا شش ماه طول بکشد.
تست اختلال اضطراب بک و تست اختلال اضطراب کِتِل، دو تست اختلال اضطراب فراگیر هستند که توسط روان‌شناسان برای اندازه‌گیری میزان اضطراب درمانجویان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
لالی انتخابی
در لالی انتخابی (Selective mutism)، شخص مبتلا با وجود این‌که در حالت عادی می‌تواند حرف بزند، در برخی موقعیت‌های خاص مثل مدرسه یا در برابر افرادی خاص تقریباً قادر به حرف زدن نیست. این اختلال ممکن است با احساس خجالت یا اضطراب اجتماعی نیز همراه شود.
اختلال اضطراب جدایی
کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی (separation anxiety disorder) نگرانی زیادی را در مورد جدایی از خانه یا مراقبت‌کنندگانی که با آن‌ها ارتباط عاطفی قوی دارند (پدر، مادر و…) تجربه می‌کنند.
نگرانی شدید و مداوم از رویدادی ناگوار(مثل گم شدن ، دزدیده شدن ، تصادف کردن، بیمارشدن) که موجب جدایی از مظاهر اصلی دلبستگی می شود.
اختلال اضطراب جدایی در کودکان بیشتر در سنین ۶-۷ ماهگی و تا ۳ سالگی شایع است اما در برخی مواقع به‌مدت طولانی‌تر از آن‌چه متناسب با سن باشد ادامه پیدا می‌کند.
اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان به این شکل بروز پیدا می‌کند که آن‌ها نگران سلامتی عزیزان و نزدیکان خود می‌شوند و ترس شدیدی دارند که مبادا برای آن‌ها اتفاقی بیفتد.
این اختلال در سنین زیر ۱۲ سال شیوع بیشتری دارد و با افزایش سن آمار ابتلا به آن کاهش پیدا می‌کند.
باید توجه داشت که اختلال اضطراب جدایی با اضطراب جدایی متفاوت است. اضطراب جدایی فرآیندی طبیعی در سیر رشد انسان است اما اگر باعث ایجاد مشکل در زندگی روزمره‌ی کودک یا والدین او شود به‌عنوان اختلال در نظر گرفته می‌شود.
اختلال اضطراب پس از سانحه
اختلال اضطراب پس از سانحه یا اختلال اضطراب پس رویدادی (Posttraumatic stress disorder) گونه‌ای دیگر از اختلال اضطراب است که پس از مواجهه با یک عامل استرس‌زای شدید و غیرقابل تحمل که ممکن است باعث مرگ یا آسیب جدی شود روی می‌دهد.
اتفاقات و حادثه‌هایی همچون سوءاستفاده جنسی، تصادف، سوانح طبیعی مثل سیل و زلزله، جنگ و… از جمله مواردی است که می‌تواند فرد درگیر را با PTSD یا اختلال اضطراب پس از سانحه مواجه کند.
اختلال اضطراب بیماری
اختلال اضطراب بیماری (illness anxiety disorder) یا هیپوکندریا (Hypochondriasis) اختلالی است که در آن فرد علی‌رغم برخورداری از سلامت جسمانی، خود را بیمار می‌داند.
برای اختلال اضطراب بیماری در DSM5 پنج ویژگی یا نشانه ذکر شده است:
- مشغولیت ذهنی قابل ملاحظه در مورد ابتلا به یک بیماری جدی
- عدم وجود علائم جسمی، یا وجود علائم جسمی بسیار خفیف که با نگرانی زیاد درمانجو متناسب نیست.
- داشتن اضطراب زیاد در مورد سلامتی خود
- انجام فعالیت‌های افراطی برای اطمینان از وضعیت سلامتی خود (مثل بررسی دائمی بدن برای یافتن نشانه‌های بیماری) یا داشتن رفتار اجتنابی نامناسب (مثل اجتناب از رفتن به مطب دکتر)
- ادامه‌داشتن نشانه‌ها برای حداقل شش ماه متوالی
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اصولاً زندگی ما انسان‌ها با اضطراب‌های مختلف آمیخته شده است. بنابراین حساسیت نسبت به وجود هر سطحی از اضطراب، نه‌تنها مطلوب نیست بلکه ممکن است باعث بروز مشکلات دیگر شود.
اضطراب زمانی صورت اختلال پیدا می‌کند و نیاز به پیگیری دارد که:
الف) دارای شدت بالایی باشدو زندگی روزمره‌ی شما یا کار و روابط‌تان را تحت تأثیر قرار دهد.
ب) شما را آزرده و ناراحت کرده و کنترل آن دشوار باشد.
ج) همراه با آن، احساس افسردگی می‌کنید یا مشکل سوء مصرف الکل و موادمخدر دارید.
د) فکر می‌کنید اضطراب شما ممکن است با یک مشکل سلامت جسمانی در ارتباط باشد.
هـ) به خودکشی فکر می‌کنید یا اقدام به خودکشی کرده‌اید.
و) بیش از شش ماه است که با اضطراب شدید درگیر هستید.
در صورتی که هرکدام از نشانه‌های فوق را دارید بهتر است هرچه سریع‌تر به یک روان‌شناس بالینی یا روانپزشک مراجعه کنید.
برای درمان اختلال اضطرابی لازم است از روان‌شناسان و روانپزشکان کمک بگیرید.
درمان اختلال اضطرابی
متخصص بالینی (روان‌شناس یا روانپزشک) ممکن است برای درمان اختلال اضطراب شما از روش‌های مختلفی استفاده کند.
تجویز برخی داروها، روان‌درمانی، درمان شناختی- رفتاری و آموزش تکنیک‌های آرمیدگی برخی از این روش‌ها هستند.
تجویز داروی اختلال اضطراب تنها در صلاحیت روانپزشک است که اگر دارویی تجویز شد موظف هستید با توجه به دستور پزشک معالج ان را مصرف کنید و به هیچ عنوان ان را سرخود قطع نکنید، چرا که به مغزتان اسیب وارد خواهد شد.
